woensdag 23 juni 2010

Anja Meulenbelt partijdig? Hoezo partijdig?

Anja Meulenbelt met Dries van Agt, die één van de twee eerste exemplaren kreeg van 'Oorlog als er vrede dreigt'.

Ik had me voorgenomen nog een soort bespreking te schijven van het nieuwe boek van Anja Meulenbelt,Oorlog als er vrede dreigt. Maar ik merk dat ik dat moeilijk vind. Anja is mij de 'buurman blogger' gaan noemen en dat maakt haar dus mijn buurvrouw. Dat voelt ook inderdaad zo. In feite ben ik het die naast haar is gaan wonen, want het was haar blog dat me op het idee bracht dat ik ook wel zoiets zou kunnen doen. En sinds ik begonnen ben verwijzen we naar elkaar (zij iets vaker naar mij dan omgekeerd - maar ze heeft dan ook tien keer meer lezers), lenen we van elkaar en bespreken we elkaars onderwerpen, zoals het goede buren betaamt. Behalve goede buur is ze trouwens ook een niet al te verre vriend.
Dat is al met al nogal dichtbij. En daarbij komt dan ook nog dat ik het met haar standpunten bijna altijd wel ongeveer eens ben en ook nog eens - en vooral - bewondering heb voor de manier waarop ze zich in is gaan zetten voor de Palestijnen. Spontaan, meteen, na een bezoek van een week aan Gaza, jaren geleden. Ik ben er nog steeds een beetje trots op dat ik in de recensie die ik toen schreef over het boekje dat ze toen maakte - een gelegenheidsboekje voor Artsen zonder Grenzen - opmerkte dat ze in een verbijsterend korte tijd de sfeer en de situatie daar goed had begrepen en oprecht getroffen was.
Kortom, dit kan moeilijk een kritische bespreking worden, we zijn het in de grond van de zaak eens en dat geldt zeker voor de motivatie van waaruit Oorlog als er vrede dreigt is geschreven. Maar een paar kanttekeningen.
1) Ik was verbaasd om op de presentatie van haar boek te merken dat er onder dat publiek - bekenden en vrienden, veel gelijkgestemden denk je dan toch - mensen waren die nog schrikken van haar stelling dat Israël misschien helemaal geen vrede wil (maar ten oorlog trekt als er vrede dreigt). In het boek presenteert Anja veel - goed gedocumenteerde - feiten om te laten zien dat de Israëlische mantra dat Israël altijd, ten allen tijde en overal bereid was (en is) om over vrede te praten, precies dát is: een mantra en meer niet. Ook noemt ze - alweer met argumenten omkleed - de vredesbesprekingen, of het vredesproces zoals het meestal deftig heet, een rookgordijn waarachter Israël rustig kan doorgaan de nederzettingen uit te breiden. '...als we eerlijk zijn - waar ligt het Israëlische vredesvoorstel? schrijft ze, en even verder:'Israël heeft nooit een werkelijk vredesvoorstel op tafel gelegd'.
Dat mag je toch wel zeggen na 17 jaar vruchteloos overleg. Inderdaad heeft Israël nooit gezegd een Palestijnse staat te zullen erkennen met als basis de grenzen van 1967 en als hoofdstad Oost-Jeruzalem, terwijl de PLO van haar kant wèl al in 1988 Israël heeft erkend en akkoord is gegaan met zo'n Palestijnse mini-staat. En terwijl ook de Arabische Liga al sinds 2002 (of eigenlijk al sinds 1982)een vredesvoorstel heeft klaarliggen dat dezelfde kant uitgaat. Israël heeft nooit de facto een deling van het mandaatgebied Palestina aanvaard, terwijl de Palestijnen wel - na veel vijven en zessen, maar het was dan ook niet niks - ermee akkoord zijn gegaan om 78% van het gebied op te geven en genoegen te nemen met 22%. Of, zoals Anja schrijft:
Ik geloof niet dat er veel mensen zijn die beseffen wat een ongelofelijke prestatie het van Arafat was om eerst zelf die bocht te nemen van gewapend verzet naar politieke onderhandelingen, en ook nog de meerderheid van zijn volk ervan te overtuigen om de strijd op te geven en op vrede aan te sturen.'
Maar in plaats van dit met beide handen aan te grijpen krijgen we Gaza- en ander oorlogen. Enfin lees in Oorlog als er vrede dreigt hoe dat zit.

2) In een recensie in Vrij Nederland worden Anja en het boek uitgemaakt als partijdig. Ik heb die recensie niet gelezen, maar daar wil ik het niet over hebben, het gaat erom dat Anja zelf ook al had geschreven en naar aanleiding van die recensie nog eens herhaalt, dat het een partijdig boek is. Hoezo partijdig, eigenlijk? Ze noemt, onderbouwd en wel, feiten die - toegegeven - niet stroken met wat er 'mainstream' over Israël wordt gezegd en geschreven. Maar dat wat mainstream is, wordt vaak NIET door de feiten geschraagd (meestal niet, eigenlijk). Dat is dan toch een rare situatie? Wat voor de algemeen geaccepteerde werkelijkheid doorgaat is onjuist, maar we noemen dat niet partijdig. En wat feitelijk klopt, en verifieerbaar juist is, wordt als partijdig aangemerkt. Het is de omgekeerde wereld.
Anja zelf heeft het een paar keer over de paradigmastrijd, een hoofdstuk dat haar boek niet haalde omdat het anders te dik zou zijn geworden en dat daarom op haar website staat. Mensen kijken vanuit die paradigma's naar het probleem. Paradigma 1 is - kort gezegd - wat Israël doet is altijd goed. Paradigma 2 is 'er zijn twee volken die strijden om een land'. En paradigma 3 komt erop neer dat Israël met geweld het land in bezit heeft genomen en steeds de schuldige is, omdat het nu eenmaal de sterkste partij is. Maar volgens Anja is er nog een toevoeging mogelijk: je kan partijdig zijn en voor paradigma 3 kiezen, maar toch objectief blijven door de feiten te laten spreken.
Sorry Anja, ik denk dat dit achterhaald is. Objectiviteit bestaat niet. Schrijvers zijn niet objectief zoals je zelf zegt, maar journalisten ook niet en zelfs wetenschappers (in de sociale vakken) niet. We kijken allemaal naar de dingen vanuit ons eigen perspectief en dat kan ook niet anders, want zonder perspectief gaat het nergens over. Wat telt is alleen de vraag of we het doen op basis van gecontroleerde en controleerbare feiten, dan wel of we ons baseren op mythes, zoals over de ontstaansgeschiedenis van Israël, het moreel hoogstaande gedrag van zijn leger en wat je verder nog in dat opzicht kan bedenken. En zo bezien bestaan er dan nog maar twee paradigma's. Het ene is verifieerbaar, betrouwbaar, bruikbaar en vatbaar voor discussie. Het andere niet-verifieerbaar, niet feitelijk, niet bruikbaar voor discussie, partijdig. Verifieerbaar zou het criterium moeten zijn om te beoordelen of iets partijdig is of niet en het is geen vraag in welke categorie Oorlog als er vrede dreigt valt. Ik zou zeggen: laat die Ronald Haveman van Vrij Nederland voor hij nog één keer het woord partijdig in de mond durft te nemen, daar nog maar eens over nadenken. En aangeven waar jouw feiten niet kloppen.

 Anja met vertaler/schrijver Ruben Verhasselt. (Een prachtige foto van de boekpresentatie van Clara Legêne).

3) En dan nog de kwestie zionisme. In het dankwoord waarin onder anderen ik word genoemd, zegt Anja dat we, zij en ik, 'nog een discussie te goed hebben over de vraag of er ooit zoiets heeft bestaan als een goed zionisme'. In zekere zin is dat zinnetje geboren uit een misverstand. Ik deel in grote trekken de sombere visie van 'Oorlog als er vrede dreigt' dat het zionisme, laat ik het zo maar zeggen: de wereld niet al teveel goeds heeft gebracht. Ik zou er ook voor zijn om Israël van al het Joodse chauvinisme en etnicisme te ontdoen en er een staat van te maken voor al zijn burgers. Liever gisteren dan vandaag. Maar waar ik een beetje over viel was de kop 'Zionisme: het verhaal van een slecht idee'. Al was het alleen maar ter rechtvaardiging van mijn eigen al dertig jaar geleden afgezworen zionistische sympathieën of van een lang geleden overleden familielid, een van de drie oprichters van de Nederlandse Zionistenbond, die zich nu ongetwijfeld ongeveer zo zou hebben gevoeld als ik.
Zionisme als grondgedachte, wil ik maar zeggen, was niet zo'n vreemd idee. Er waren in de tijd dat het werd uitgevonden miljoenen Joden in het gebied dat toen in het Engels 'The Pale' heette, in grote trekken waren dat delen van Polen, Wit-Rusland, Rusland, Oekraïne, Moldavië en dergelijke. Hun voertaal was Jiddisch, hun nationaliteit onbestemd (pas na de Russische revolutie kregen de Joden in die gebieden burgerrechten) en ze zagen om zich heen al die volken van de Balkan die aangestoken waren door een besmettelijk soort nationalistische koorts. Aan de andere kant was er de vonk van het socialisme: grote groepen (veel grotere groepen dan de zionistische) verenigden zich in de Bund Jiddischer Arbeiter (kortweg: Bund) die hoopte op een integratie van de Joden langs die weg. Maar die succesvolle integratiepoging van De Bund is door Stalin verstikt en wat er van over was werd geliquideerd in de Tweede Wereldoorlog. Dat maakt dat het zionisme zoals het in aanleg was, in retrospectief toch ineens niet helemaal alleen maar een gekke gedachte lijkt.
Anderzijds was er de Joodse bevolking van de meer West-Europese landen. Daar verkeerden de Joden ongeveer in dezelfde soort positie als de moslims nu, met dit verschil: Aboutaleb kon burgemeester van Rotterdam worden, maar Gustav Mahler moest zich laten dopen voor hij dirigent van de Weense opera kon worden. Mijn eerste Joodse leermeester, Bob Levisson, de latere oprichter van het CIDI, wees me erop dat Joden het in Nederland weliswaar niet slecht hadden, maar niettemin nooit konden doordringen in hoge posities bij de ABN (later ABN-AMRO), de KLM of de buitenlandse dienst, terwijl ze ook geen burgemeester of minister konden worden. Let wel: dat was in de jaren vijftig. Het beeld is intussen geheel gewijzigd en ingehaald door een discours over 'Joods-christelijke waarden die de grondslag zouden vormen van onze cultuur'. (Waar ik met het voorgaande in mijn achterhoofd dus altijd een beetje om moet lachen). Ook in de VS - lees alleen de literatuur van bijvoorbeeld Philip Roth of Bernard Malamud - heeft een vergelijkbare kanteling van de publieke opinie plaatsgevonden.
Ik wil maar zeggen: als we kijken naar het zionisme met de ogen van nu, is het het verhaal van een (heel) slecht idee. Als we er naar kijken vanuit een historische perspectief was het - in aanleg - een begrijpelijke poging de abnormale status van de Joden in Europa (en eventueel ook de rest van de wereld?) te normaliseren. Maar de uitwerking was catastrofaal - voor alle betrokkenen. En hopelijk dringt dat langzaam maar zeker in bredere kringen door.
.

9 opmerkingen:

MetDeZachteG zei

Heb een tijdje terug een mooi filmpje gezien van Israel Social TV waarin precies dat wordt aangehaald, dat er al jaren goede plannen klaarliggen voor vrede met alle Arabische landen maar dat Israel weigert er iets mee te doen.

Morgen (24 juni) staat Frances Scarrott weer als een Woman In Black achter het stadhuis van Maastricht, zoals ze al 4 jaar doet. We hebben nu de lokale en regionale bestuurders en politici uitgenodigd, verschillende politieke partijen en sociaal-maatschappelijke organisaties benaderd me het verzoek om Frances daar niet alleen te laten staan.

De Maastricht School of Management heeft een samenwerkingsverband met de Bethlehem University. Er studeren Palestijnen in Maastricht, soms. Of men komt voor een cursus van enkele maanden of weken. Vorig jaar heb ik enkele Palestijnen gezien en gesproken en zou er eigenlijk een stuk over schrijven. Maar het was veel te aangrijpend en ik wilde hun namen ook niet noemen. De angst waar zij toch mee leven sprong op mij over. Ik wilde hun relatieve vrijheid niet in gevaar brengen door in een artikel te reppen over hoe slecht ze door Israel bejegend worden :-)

We proberen nu een andere invalshoek. Het onderwijs. Momenteel is er maar een Palestijnse student in Maastricht en als het goed is hij er morgen bij. Sowieso gaan we met het nieuwe United World College in Maastricht eens om de tafel zitten en kijken wat we kunnen doen om de problematiek van de Palestijnen op een "ludieke" manier onder de aandacht te brengen met de hoop dat we een groter publiek bereiken. Mooi detail is dat twee Israelische dienstweigeraars, de Shministim, zijn afgestudeerd aan zo'n United World College.

Mensen als Anja Meulenbelt en uzelve zijn zeer belangrijke schakels (hier in Nederland), of liever gezegd ankerpunten en bronnen van informatie die ontzettend stimulerend en inspirerend werken. Waarvoor hartelijke dank! Limburg en Maastricht (Maxime Verhagen niet het ideale visitekaartje) moeten ook kleur gaan bekennen... de gemeente Maastricht heeft een verrassende multi-culti uitstraling op haar website, dus het zal me benieuwen in hoeverre dit zich manifesteert in solidariteit met de Palestijnen, morgen om 18.00 uur als Frances Scarrott er met haar spandoek staat...

Noa zei

Ik ben het heel erg met jou (en anja) eens dat het Zionisme ons niet gebracht heeft wat het zou moeten brengen en ik ben blij dat je het in het Historisch perspectief plaatst, iets wat ik helaas bij Anja mis. Ik zou willen dat het Zionisme nooit had plaats gevonden, maar ik moet ook erkennen, en ik vraag me af of jij dat ook vind, dat er geen ander alternatief was op dat moment, en dat die situaties gecreeerd zijn door anderen, Europa in dit geval, dat nu als een van de eerste klaar staat om Israel te beschuldigen. De uitwerking is dramatisch maar had het Zionisme niet voorkomen kunnen worden.

Ik ben erg moe om te wonen in een land dat constant in de wereldbelangstelling staat. En het is een vraag die vaak terug komt, maar hoe kan het dat bijv.de situatie in Darfur en Soedan door kan gaan, dat de Turken door kunnen gaan om de Koerden te onderdrukken etc etc zonder dat daar geen haan naar kraait. T is misschien een dooddoener, u zult de vraag vaak krijgen denk ik, en omdat er zoveel gebeurd is het zeker geen reden om het dan 'allemaal' maar door de vingers te zien, maar waarom is Israel gewoon geen regionaal probleem, zoals het confict met de Koerden en de Turken ook zoals het lijkt een regionaal probleem is. Het is iets waar ik maar geen antwoord op kan krijgen.

Abu Pessoptimist zei

Ik weet niet of er, in de tijd dat het ontstond, geen ander alternatief was voor zionisme, Noa. Waarschijnlijk wel, maar ik probeerde duidelijk te maken dat er wel redenen waren waarom het ontstond. Sterker: ik zou misschien in die tijd ook zionist zijn geweest en gebleven. (Een aanhanger van Ber Borochov voor wie weet wie dat was). Wat alleen ontzettend tragisch is, is dat de uitwerking - vrijwel van het begin af aan een chauvinistische, rechtse, kolonisalistische wending heeft genomen.
Wat je andere vraag betreft: Darfur, de Turkse Koerden. Het is natuurlijk net zo dat daar geen haan naar kraait. Ook dat is erg (soms zelfs erger) en er wordt wel degelijke op gereageerd. Maar Israël heeft veel meer vertakkingen. Het is door de Joodse stem in de VS haast een binnenlands Amerikaans probleem, het is sterk verweven met de Europese geschiedenis, en het wordt gezien al een bedreiging - niet ten onrechte - door landen als Libanon, Syrië, de Arabische wereld als geheel, en natuurlijk Iran. Het probleem van de bezetting en de behandeling van de Palestijnen is daardoor steeds in het brandpunt van de belangstelling. En wat mij betreft is dat ook maar goed zo, want het is in ieders belang dat de druk op de ketel blijft,zodat de zaak misschien eindelijk, eindelijk, eindelijk eens zou worden opgelost.

Noa zei

Dank dat u de moeite genomen hebt te antwoorden.
T wordt inderdaad tijd dat het probleem opgelost wordt, eindelijk. Als t aan Lieberman ligt, misschien over 20 jaar zoals k hem al een paar keer heb horen zeggen..hij is overigens wel bereid zijn huis uit te gaan voor vrede..(zucht, wat maar weer aan geeft wat de urgency van de regering is voor vrede)

MetDeZachteG zei

misschien is Israel geen regionaal probleem omdat Joodse mensen van over heel de wereld naar hun beloofde land gaan, vanuit Nederland, vanuit de Verenigde Staten, Rusland etc etc. dat is het unieke van de staat Israel, met zowel positieve als negatieve gevolgen, oorzaken etc.

het zal zeker moeilijk en vermoeiend zijn voor wie er woont en verder misschien niet bezig is met de problematiek die er speelt. ik ken Nederlandse Joden die er wonen en die zich absoluut niet willen bezighouden met het Palestijns vraagstuk. ze worden er ook nauwelijks mee geconfronteerd in hun dagelijks leven. maar ja, wat dan als de kinderen de leeftijd krijgen dat ze het IDF in moeten en dan plots in de Gazastrip gestationeerd worden? daar was niet direct een antwoord op. hun betrokkenheid bij het land is sterk bijbels. de verhalen uit de bijbel voelen ze weerspiegeld in de omgeving waar ze wonen. en dat sterkt hen in hun identiteit, hun Joods zijn. dat is alles wat er voor hen toe doet.

sommige problemen en spanningen zijn inderdaad universeel en wellicht te wijten aan de menselijke natuur in zijn algemeen. oorlog en vrede, een eeuwig spanningsveld.

Bert Erends zei

In 1795 schreef Friedrich Schiller zijn brieven "Über die ästhetische Erziehung des Menschen". In die brieven onderscheidt Schiller "Stofftrieb", waarin de mens zich overgeeft aan de zintuiglijke wereld waar geen vrijheid heerst, maar de wetten van de natuur heersen, en polair daar tegenover de "Formtrieb" waar wij met ons denken de chaos van indrukken en ervaringen ordenen en waar ook geen vrijheid heerst, maar de wetten van de logica gelden. De mens pendelt tussen deze polen met de mogelijkheid in het midden vrij scheppend (levens-)kunstenaar te worden. In het midden kan uit "Spieltrieb" iets nieuws ontstaan. Zie: http://de.wikipedia.org/wiki/Über_die_ästhetische_Erziehung_des_Menschen
De chaos van de Franse Revolutie, die de orde van de Franse Adel verving, moest volgens Schiller noodzakelijk leiden tot een nieuwe dictatuur.
Met het pendelen in de polariteit die Schiller aangaf is het nationalisme als reactie op de negentiende eeuwse adellijke orde te begrijpen en is te begrijpen dat het Europese antisemitisme en de Europese pogroms een sterke impuls gaven aan de zionistische ideologie. Maar met de kennis van 1795 was ook voorspelbaar geweest dat als die zionistische ideologie aardse werkelijkheid zou op leveren, de mens in die werkelijkheid onvrij zou zijn, die werkelijkheid inhumaan zou worden.
En ook als de zionistische orde opgeheven is, zal het nog wel even duren voor Palestina een land van levenskunstenaars wordt, al was het alleen maar omdat naast de zionistische orde er ook een kapitalistische orde heerst.
Verder denk ik dat zionistische ordenend principe dienstbaar is aan het kapitalistische, en dat zou, denk ik, een aanvulling op het boek van Anja kunnen zijn (ik ben er nog maar net in begonnen).

Groet, Bert

Anoniem zei

Hoi Maarten,

Ik heb de recensie van Ronald Haveman in VN WEL gelezen. Het is geen recensie, maar van voor naar achter een ad hominem aanval in de klassieke traditie van het Vrije Nederland.

Dat deden ze vroeger ook al, bijvoorbeeld tijdens de zaak Weinreb. Niet alleen had de redactie zijn ziel en zaligheid verkocht aan deze pathologische leugenaar en intrigant, dat was al een ernstige fout, waarin men jaren persisteerde, maar tevens werd iedereen die bij het Weinreb-verhaal een kritische kanttekening plaatste persoonlijk aangevallen.

We hebben het ook gezien bij Buikhuisen. We hebben het ook gezien bij Chris vd Heijden in 2008. We zien het nu weer.

"De beste verdediging is altijd de persoonlijke aanval."
(Bekend journalistiek gezegde)

En men schaamt zich niet, hoor, bij het Vrije Nederland. Volgende week doen ze het zo weer, als het uitkomt.

Vrienden proberen mij al jaren uit te leggen dat het Vrije Nederland is ontstaan als VERZETSkrant tegen de Duitse bezettingsmacht in de Tweede Wereldoorlog. Ik kan dat maar niet geloven. Een krant die ZO zeer in dezelfde stijl opereert als de Duitse bagger van toentertijd, kan toch moeilijk BEZWAAR hebben gehad tegen de toenmalige Duitse stijl van informatie verschaffen, niewaar?

Het pad der geschiedenis is glibberig. Anja glijdt diverse malen uit. Dat is jammer, want het verzwakt de kracht van haar boek. Bovendien geeft het de geharnaste tegenstanders van haar ideeen de kans een vinger achter de kreukels in haar verhaal te steken en het papieren denkbouwwerk in stukken te scheuren. Dat is jammer, want de teneur van haar verhaal klopt in grote lijnen wel, denk ik.

Juist wie kritisch naar het Midden-Oosten kijkt, moet buitengewoon zorgvuldig optreden. Ten eerste om de ideologische en politieke spelers van toen, en hun aanhang, en hun tegenstanders, recht te doen. Ten tweede om kwaadwilligen als Haveman, de voltallige redactie van het Vrije Nederland en van diverse andere kranten, sommige rabbijnen, vele politici, en wie er nog meer niet wil weten, geen kans te geven op een schot voor open doel.

Ik zal EEN voorbeeld noemen. Het is in bepaalde linkse kring nog steeds gebruikelijk om nationaalsocialisme en fascisme met elkaar te vereenzelvigen. Maar er is een 'detail'-verschil tussen nationaalsocialisme en fascisme:

De nationaalsocialisten hebben 6 mln joden vermoord (en al die anderen) en de fascisten niet. Wie nationaalsocialisme en fascisme over een kam scheert, beschouwt DUS de Grote Moord als een bagatel.

Dat zal Anja ab-so-luut niet willen en niet bedoelen, maar het is WEL wat er uiteindelijk staat.

Er zijn veel meer verschillen tussen nationaalsocialisme en fascisme. Eigenlijk hebben de bewegingen niets met elkaar te maken, op wat uiterlijkheden (uniform, groet, straatschenderij en ontstaansgeschiedenis in hetzelfde tijdvak) na.

En dat voortdurende generaliserende spreken over "de" zionisten is ook niet goed.

Hier laat ik het bij.

Ernesto.

Anoniem zei
Deze reactie is verwijderd door een blogbeheerder.
Abu Pessoptimist zei

Ernesto, je reactie kwam er tweemaal op, mijn fout waarschijnlijk. Dat heb ik dus gerectificeerd. Ik ben het voor het overige niet helemaal met je eens. Ik kan wel een béétje meegaan in je kritiek op Vrij Nederland, maar vind wel dat je overdrijft. De Weinreb-zaak kwam bijvoorbeeld niet op het conto van VN, maar van Renate Rubinstein (die daar een heel foute route uitzette). Er was ook binnen VN bonje over - zij raakte gebrouilleerd met collega-columnist Brand Corstius).
En wat je kritiek over de verwarring tussen fascisten en nationaal socialisten betreft kan ik ook niet helemaal met je meegaan. Nazi's worden nu eenmaal ook tot de fascistische familie gerekend, dat is gewoon een definitie van een soort politiek waarin sterke leiders, nationalisme etc. een hoofdrol spelen. En wat praten over 'de' zionisten betreft ... ach, daar staat Anja M. niet alleen in. Tussen de zionisten van nu zijn de verschillen niet zo groot, niet groot genoeg in ieder geval om ze m.i. niet in één categorie te mogen onderbrengen.

Israel valt Aleppo aan: 42 doden

UPDATED -Israelische luchtaanvallen op de Syrische stad Aleppo hebben vrijdag in alle vroeger 42 mensen gedood, zo meldt het Syrisch Observa...